توسط سمیه ملکی
7-12-2022 3:29:02 PM
آموزش پرورش شترمرغ | اصول پرورش شترمرغ
آموزش پرورش شترمرغ
محصولات و فراورده‌های دامی در بین جوامع بشری به‌منظور تأمین بخشی از احتیاجات غذایی از جایگاه ویژه‌ای برخوردار هستند. در بسیاری از کشورها برای تأمین مواد پروتئینی موردنیاز روی به پرورش حیواناتی همانند کروکدیل، خرگوش، شترمرغ و... آورده‌اند تا بتوانند با تولیدات متنوع پاسخگوی بازار مصرف خود شوند.
از حدود 40 سال پیش پرورش شترمرغ جهت تولید گوشت، تخم، روغن و پر در سرتاسر دنیا توجه و علاقه‌ی بسیاری را به خود جلب نمود. امروزه با بازارپسندی بالای گوشت و سایر محصولات شترمرغ، توجه بسیاری از کشورهای توسعه‌یافته معطوف به پرورش گسترده‌ی صنعتی این حیوان شده است.
این صنعت نوپا تقریباً از دهه 70 در ایران راه‌اندازی گردید. گر چه مصرف سرانه گوشت شترمرغ به ازای هر نفر در کشور پایین است و بازار این صنعت هنوز در بین مردم جای خود را باز نکرده اما بااین‌حال پیشرفت و توسعه‌ی فراوانی در برخی از مناطق کشور ایجادشده است؛ و این حرفه توانسته مشعل سایر صنایع جنبی همانند چرم‌سازی، محصولات تزیینی و... را روشن سازد و افراد بسیاری را مشغول به کار کند.
با توجه به این‌که پیشرفت و ترقی در این صنعت می‌تواند زمینه‌ساز بروز فرصت‌های شغلی جدید در کشور گردد بسیاری از افراد گرایش ورود به این حرفه رادارند تا بتوانند علاوه بر این‌که به سود قابل‌توجهی برسند قفل بیکاری بسیاری از افراد جامعه را هم باز کنند.
در همین راستا ما هم تصمیم به انتشار پستی در حوزه آموزش پرورش شترمرغ گرفتیم تا بتوانیم در جهت توسعه و گسترش این صنعت نوپا گامی برداشته باشیم امیدواریم که اطلاعات موجود در این پست برای علاقه‌مندان رضایت‌بخش واقع گردد؛ پس تا پایان این مقاله ما را همراهی بفرمایید:
ویژگی‌های عمومی و ظاهری شترمرغ:
 شترمرغ بانام علمی Struthio camelus و نام انگلیسی Ostrich متعلق به خانواده شترمرغیان، راسته سینه پهنان و رده پرندگان است.
زیستگاه اصلی این پرنده در کشورهای آفریقایی مانند آفریقای جنوبی، تانزانیا، زیمباوه و بوتسوانا است اما امروزه شترمرغ در بیشتر نقاط جهان پرورش داده می‌شود.
شترمرغ بزرگ‌ترین پرنده بی پرواز دنیاست که ازنظر ظاهری با بسیاری از پرندگان متمایز است، این پرنده دارای گردن و پاهایی بلند هست و جالب است بدانید که پاهای شترمرغ در عین نازکی بسیار مقاوم است و سبب گردیده با سرعت بسیار بالا (حدود 70 کیلومتر در ساعت) بدوند و به‌عنوان سریع‌ترین پرنده‌ها شناخته شوند.
پاهای شترمرغ دارای دو انگشت است که سبب گردیده از سایر سینه پهنان که دارای 3 انگشتی هستند متمایز شوند.
ویژگی‌های خاص پا در شترمرغ سبب گردیده که از آن به‌عنوان وسیله دفاعی در هنگام خطر استفاده کنند.
وزن شترمرغ‌ها بین 100 تا 150 کیلوگرم و دارای قدی به بلندای 3/2 متر هستند.
شترمرغ‌ها دارای قدرت بینایی قوی هستند به‌گونه‌ای که قادرند مسافت 5/3 کیلومتری را مشاهده کنند.
شترمرغ‌ها در سن یک سالی به حداکثر رشد و بلوغ جسمی خود می‌رسند و در سن 2 تا 3 سالگی به بلوغ جنسی می‌رسند که بلوغ جنسی ماده چند ماه زودتر از شترمرغ‌های نر اتفاق می‌افتد.
رنگ پر در شترمرغ ماده و نر متفاوت است، در جنس نر رنگ پر در سطح بدن سیاه و در ناحیه دم‌سفید است درحالی‌که در جنس ماده رنگ پر قهوه‌ای و خاکستری ست و در ناحیه دم به رنگ خاکستری روشن متمایل به سفید هست. گردن در شترمرغ بدون پوشش پر است. همچنین رنگ پا در نر قرمز و در ماده خاکستری است.
شترمرغ‌ها پرندگانی اجتماعی هستند و به‌صورت گله‌هایی با تعداد 10 و یا بیشتری عضو زندگی می‌کنند.
عمر اقتصادی شترمرغ ده سال است اما آن‌ها قادر هستند تا 60 سال هم زندگی کنند.
انواع نژاد و گونه‌های شترمرغ:
شترمرغ‌ها بر اساس منطقه‌ای که زندگی می‌کنند گونه‌های متفاوتی دارند که مهم‌ترین آن‌ها عبارت‌اند از:
1- شترمرغ آفریقایی: معروف‌ترین و بزرگ‌ترین شترمرغ‌های دنیا در این منطقه قرار دارند. از این شترمرغ‌ها گونه‌های زیر را می‌توان نام برد:
• گردن قرمز: زیستگاه این‌گونه از شترمرغ در آفریقای شمالی ست.
• گردن آبی: خاستگاه اصلی این شترمرغ کشور تانزانیا در شرق آفریقا هست.
• گردن‌سیاه: این‌گونه به شترمرغ سومالیایی معروف است این شترمرغ در جنوب آفریقا زندگی می‌کند.
2- شترمرغ استرالیایی: مهم‌ترین گونه‌های این شترمرغ امو و کیساوری هستند که بومی استرالیا می‌باشند.
3- شترمرغ نیوزلند: ازاین‌گونه می‌توان شترمرغ کیوی را نام برد.
4- شترمرغ آمریکای جنوبی: ریه هم به‌عنوان شترمرغ ساکن آمریکای جنوبی است. این‌گونه شباهت بسیاری با شترمرغ امو استرالیایی دارد.
مهم‌ترین محصولات تولیدی شترمرغ:
1- تولید گوشت: گوشت شترمرغ به دلیل پایین بودن میزان کلسترول و چربی و میزان زیاد آهن و پروتئین در مقایسه با گوشت سایر پرنده‌ها ارزش غذایی بالایی دارد. همین دلیل سبب گردیده که گوشت شترمرغ جایگزین مطلوبی برای گوشت سفید و قرمز گردد. همچنین به دلیل شباهت طعم و مزه‌ی آن با گوشت گوساله از بازارپسندی بالایی برخوردار است.
2- تولید چرم: چرم شترمرغ دارای ظاهری زیباست و از آن می‌توان در تهیه انواع کیف و کفش استفاده نمود.
3- تولید پر و پوسته تخم: از پر و پوسته تخم شترمرغ برای ساخت انواع گردگیر و وسایل زینتی استفاده می‌گردد.
4- تولید روغن: روغن استحصال‌شده از شترمرغ در مصارف آرایشی و همچنین در درمان بیماری‌های پوستی، سوختگی، زخم و... استفاده می‌شود.
5- تولید تخم: 4 مورد بالا از مهم‌ترین محصولات اصلی شترمرغ است اما تولید تخم از محصولات فرعی شترمرغ محسوب می‌گردد.
مراحل و راه‌های پرورش شترمرغ:
مراحل مختلف پرورش شترمرغ شامل موارد زیر است:
1- پرورش جوجه: در این مرحله جوجه‌ها از سن یک‌روزگی تا 3 ماهگی پرورش داده می‌شوند؛ که متوسط وزن جوجه‌ها تا پایان 3 ماهگی حدود 15 کیلوگرم است.
2- پرورش نیمچه: سن شترمرغ‌های ماده در این مرحله از 3 تا 14 ماهگی است و متوسط وزن تا پایان این سن برابر با 100 کیلوگرم هست.
3- پرورش مولد: این مرحله به دو دوره زیر تقسیم می‌شود:
• پرورش مولد در حال استراحت: در این مرحله شترمرغ‌ها تولیدی ندارند سن آن‌ها بیش از 14 ماهگی و متوسط وزن برابر با 100 تا 120 کیلوگرم است.
• پرورش مولد تخم‌گذار: در این مرحله شترمرغ‌ها در مرحله تولید هستند و بیش از 30 ماه سن دارند و متوسط وزن آن‌ها بین 110 تا 120 کیلوگرم است. دوره تخم‌گذاری شترمرغ‌ها تقریباً 7 ماه است و حدود 5 ماه هم بدون تولید تخم به‌اصطلاح در مرحله استراحت به سر می‌برند. شترمرغ‌ها در طول سال به‌طور متوسط بین 30 تا 100 عدد تخم می‌گذارند.
پرورش‌دهنده می‌تواند از طرق مختلفی به کسب درآمد پرورش شترمرغ بپردازد ازجمله:
• پرورش مولد: این روش که معمول‌ترین روش پرورش شترمرغ است تخم‌های حاصل از مولدها را هچ می‌کنند و جوجه‌های حاصله را تا رسیدن به مرحله کشتار پرورش می‌دهند از مزیت این روش کنترل و آگاهی از تمام قسمت‌های پرورش است اما به‌کارگیری زمین، امکانات و تجهیزات و همچنین افراد بیشتر برای پرورش از مهم‌ترین معایب پرورش شترمرغ بدین روش هست.
• پرورش مولد جهت تولید تخم‌های خوراکی.
• جوجه‌کشی تخم‌ها و فروش جوجه‌های یک‌روزه.
سن بلوغ جنسی در شترمرغ‌ها بین 2 تا 3 سالگی است اما شترمرغ‌های ماده در مقایسه با نرها چند ماهی زودتر به بلوغ می‌رسند. در فصل جفت‌گیری نوک و ساق پاها در جنس نر به رنگ قرمز پررنگ درمی‌آید و در جنس ماده علائمی نظیر بال‌بال زدن بال‌ها، نوک زدن و افتادگی گردن را از خود نشان می‌دهند. فصل جفت‌گیری در شترمرغ‌ها معمولاً شش ماه به درازا می‌کشد که از اسفندماه تا شهریور ادامه دارد.
مدیریت پرورش شترمرغ:
ازآنجایی‌که فاکتورها و عوامل بسیاری در بحث پرورش شترمرغ دخیل است کنترل و مدیریت این عوامل می‌تواند در موفقیت این حرفه و به دنبال آن افزایش درآمد پرورش شترمرغ کارساز گردد؛ که مهم‌ترین این عوامل شامل موارد زیر است:
1- کنترل دمای موردنیاز پرورش شترمرغ: دمای آسایش برای پرورش شترمرغ در محدوده‌ی 18 تا 24 درجه سانتی‌گراد قرار دارد یعنی در این دما پرنده احساس آسایش و راحتی دارد. چنانچه دما از این حد بیشتر گردد پرنده دچار استرس حرارتی می‌شود که سبب آثار زیان باری همانند کاهش اشتها، کاهش مصرف خوراک، کاهش رشد، کاهش سیستم ایمنی بدن و ... می‌شود؛ که نتیجه این آثار کاهش سود و افت درآمد پرورش شترمرغ می‌گردد؛ بنابراین تنظیم درجه حرارت تأثیر قابل قبولی بر روی رشد و بازدهی پرورش شترمرغ دارد. برای تنظیم حرارت و دما بایستی در سالن از سیستم‌های سرمایشی و گرمایشی مناسب استفاده نمود.
2- کنترل رطوبت موردنیاز پرورش شترمرغ: چنانچه میزان رطوبت در سالن پرورش کم باشد سبب مشکلاتی ازجمله افزایش گردوغبار در سالن می‌گردد و اگر هم رطوبت زیاد باشد باعث رشد میکروب‌ها، کاهش ظرفیت تنفس پرنده، کاهش دفع حرارت و... می‌گردد. بهترین میزان رطوبت در سالن 60 تا 70 درصد و رطوبت بستر هم برای جوجه‌ها 20 تا 40 درصد و برای پرنده‌های بالغ بایستی بین 10 تا 20 درصد باشد.
3- کنترل تهویه موردنیاز پرورش شترمرغ: تهویه مطلوب به دلیل تأمین اکسیژن و هوای تازه و همچنین خروج گازهای آلوده سبب رشد و افزایش بازدهی پرورش شترمرغ می‌گردد؛ بنابراین تأمین تهویه در سالن پرورش در هر وضعیت و شرایط آب و هوایی لازم هست.
4- میزان فضای موردنیاز پرورش شترمرغ: مساحت زمین پرورش شترمرغ به ازای هر قطعه 250 مترمربع است که از این مقدار حدود 10 مترمربع به‌عنوان جایگاه مسقف و مابقی جهت گردشگاه در نظر گرفته می‌شود. به‌عنوان‌مثال میزان مساحت زمین موردنیاز برای پرورش 20 قطعه شترمرغ 5000 مترمربع است که 200 متر جهت فضای مسقف و مابقی برای گردشگاه به کار می‌رود.
تغذیه شترمرغ:
ازنظر فیزیولوژی معده شترمرغ‌ها تک معده‌ای است؛ و به‌صورت همه‌چیزخوار می‌باشند اما بیشتر غذاهای آن‌ها از گیاه ساخته‌شده است. عمده جیره شترمرغ‌ها همانند انواع دام شامل کنسانتره و علوفه است که بیشتر از ذرت و یونجه تشکیل‌شده، از ذرت برای تأمین انرژی و از یونجه به‌عنوان منبع تأمین‌کننده پروتئین در جیره مورداستفاده قرار می‌گیرد.
در جیره شترمرغ‌ها به‌منظور هضم سریع‌تر غذا در سنگدان بایستی مقداری سنگریزه در دسترس آن‌ها قرار گیرد. شترمرغ‌ها در برابر مصرف یک کیلوگرم میزان ماده خشک مصرفی بین 2 تا 3 کیلوگرم آب مصرف می‌کنند.
میزان غذای مصرفی در شترمرغ بر اساس مراحل مختلف پرورش (سن و وزن) و همچنین میزان انرژی موجود در جیره بستگی دارد. میزان مصرف خوراک در مراحل پرورش جوجه (0 تا 3 ماهگی) به‌طور میانگین 5/0 کیلوگرم در روز است. در مرحله پرورش نیمچه 5/1 تا 2، در دوره استراحت 3/2 و در دوره تخم‌گذاری 5/2 کیلوگرم است.
|
سن شترمرغ
|
نیمچه
|
مولد در حال تولید
|
مولد در حال استراحت
|
|
انرژی قابل متابولیسم (کیلوکالری در کیلوگرم)
|
2000-2100
|
2300
|
1800-2000
|
|
پروتئین خام (درصد)
|
16
|
18-21
|
12-14
|
کلام پایانی:
پرورش شترمرغ از صنایع جدیدی است که در سراسر جهان رو به گسترش و توسعه است. با توجه به شرایط آب و هوایی و اقلیم‌های گوناگون در کشور به‌راحتی می‌توان در این سرزمین مکان‌هایی با شرایط ایده آل برای پرورش شترمرغ جستجو نمود؛ و با توجه به مزیت‌هایی که شترمرغ دارد (تولید گوشت، چرم، پر و...) پرورش این پرنده از توجیه اقتصادی قابل قبولی برخوردار است و می‌توان از این حرفه به سودآوری بالادست یافت.
|